Onno Hoes is nu ruim 1 jaar voorzitter van de branchevereniging van Makelaars en Taxateurs, de NVM. Brabant Business Media ging onder andere met hem in gesprek over de impact van Covid-19 op de commerciële vastgoedmarkt, over verduurzaming en over de verhoging van de overdrachtsbelasting voor deze markt. “Het is voor velen van ons een heftige tijd, desondanks zien we de vraag naar kantoorruimten wel weer echt aantrekken, maar dat is nog weer wat anders dan daadwerkelijk transacties aangaan. Toch stemt mij dit hoopvol. De overheid moet dan echter geen gekke dingen doen zoals de overdrachtsbelasting verhogen. Als je nu de rust op de markt wil bewaren, moet je dat echt niet doen,” aldus NVM-voorzitter Onno Hoes.
**Corona heeft ook grote impact voor de vastgoedsector. Werknemers zullen in de nabije toekomst ook meer thuis (blijven) werken. Dit heeft consequenties voor de fysieke locaties van bedrijven. Welke signalen ontvangen jullie hierover?
**Onno Hoes: “Het is nog te vroeg voor een eenduidige conclusie. Hoe bedrijven omgaan met kantoorgebruik is afhankelijk van de branche, de bereidheid van werkgevers en -nemers en de duur van het virus. Daarbij komt ook dat de effecten pas later zichtbaar worden. Huurovereenkomsten worden vaak voor langere tijd, veelal vijf jaar, afgesloten. De geluiden die wij ontvangen lopen uiteen, van ruimte afstoten en de functie van het kantoor wijzigen tot uitbreiden om te voldoen aan de gestelde maatregelen.” “De marktactiviteit in het tweede kwartaal is absoluut lager dan voorheen, maar de verwachting is dat dit tijdelijk is. Via funda in business zien we alweer een grote stijging in de vraag naar kantoorpanden. In mei en juni lag de vraag naar kantoorruimten 40% hoger dan in dezelfde maanden vorig jaar. In juli zelfs een verdubbeling. Vooral de vraag naar ruimten kleiner dan 250 m² is hoog.
” Welke vastgoedsegmenten zullen in eerste instantie de meeste hinder ondervinden van de coronacrisis en wat betekent voor desbetreffende markten?
Onno Hoes: “Naar verwachting zal Covid-19 de meeste impact hebben op de retail- en horecamarkt. Gezien het aantal faillissementen waren de hervormingen op deze markt al ingezet voor de komst van Covid, maar het virus versnelt de ontwikkeling. De effecten zullen in enige mate zichtbaar worden in de winkelstraat. Vooral kleding en schoenen ondervinden omzetverlies. In totaal stijgen de laatste maanden de bestedingen in de detailhandel flink, met zo’n 10%. Dit komt vooral door de doe-het-zelfmarkt en woninginrichting. Consumenten bestellen sinds het 2e kwartaal van dit jaar ook veel meer online, volgens het CBS een stijging van ruim 50%."
Wat betekent het voorstel voor de stijging de overdrachtsbelasting van 6 naar 8% voor de vastgoedmarkt?
Onno Hoes: “Het verhogen van de overdrachtsbelasting is schadelijk voor de commerciële vastgoedmarkt en komt in dit Corona-tijdperk op een verkeerd moment. Voor ons is het aanleiding om het kabinet en de partijen in de Tweede Kamer te vragen om deze stijging niet door te voeren. In een tijd dat gebruikers en huurders van commercieel vastgoed als gevolg van Covid-19 door grote omzetverliezen worden geraakt, moet je verkoop van gebouwen niet met dit soort maatregelen in de weg zitten. Zeker in deze tijd is iedereen, en zeker de overheid, gebaat bij een stabiele vastgoedmarkt waarin met vertrouwen wordt geïnvesteerd.”
Op 1 januari 2023 geldt voor elk kantoor energielabel C. Leeft dit momenteel bij de ondernemers/investeerder? Hoe wordt hier op gereageerd?
Onno Hoes: “Uit recente cijfers blijkt dat 44% van de label C-plichtige kantoren een energielabel heeft. Dit betekent dat maar liefst 56% nog géén label heeft. En van die genoemde 44% voldoet 32% aan de minimale eisen voor een C-label, de andere 12% heeft minder dan een C-label. De inschatting is dat met name de grotere (institutionele) partijen hun zaken goed op orde hebben en de kleinere eigenaren en beleggers een inhaalslag moeten maken. De komende jaren ligt er dus nog een grote bouw- en investeringsopgave om deze gebouwen van een label te voorzien. Ik wil iedereen echt dringend adviseren om met de verduurzaming écht aan de slag te gaan.”
Welke ontwikkelingen zien jullie voor nu en in de toekomst in de commerciële vastgoedmarkt?
**Onno Hoes: “In onze database zien wij marktontwikkelingen vanuit gerealiseerde vastgoedtransacties. Uit recent onderzoek door NVM Business en brainbay naar commercieel vastgoed blijkt dat in Nederland ten opzichte van vorig jaar het aanbod, ruimten die direct beschikbaar zijn voor verhuur of verkoop, bij kantoorruimten en winkels dalen. Dit duidt erop dat er minder (langdurige) leegstaande vloeroppervlakte in de markt aanwezig is, deels door verhuringen en deels door herbestemmingen en sloop in de eerste helft van 2020.” “De opname, de verhuur- en verkooptransacties die op de vrije markt plaatsvinden, is in de eerste helft van 2020 (in vergelijking tot eerste helft 2019) over het algemeen afgenomen. Dit is toe te schrijven aan Covid-19. De impact hiervan is nog beperkt zichtbaar. De effecten worden pas later duidelijk, omdat huurovereenkomsten vaak voor langere termijn worden afgesloten. De grootste verschillen zijn zichtbaar bij de beleggingen. In alle categorieën is een sterke daling merkbaar. Beleggers hebben in het tweede kwartaal pas op de plaats gemaakt en stellen hun beslissing om te investeren in commercieel vastgoed uit. Een stijging in de marktvraag is echter alweer merkbaar."
Wat wens je de Vastgoedmarkt in Brabant toe?
Onno Hoes: “Hoe onvoorstelbaar lastig deze periode voor ondernemers ook is, zie het ook als een kans. Voor sommige mensen gaat misschien een droom in rook op, maar het biedt ook mogelijkheden om extra te verduurzamen bij veranderingen of bedrijfsconcepten om te gooien. Blijf kijken en zoeken naar wat er wél mogelijk is. Als oud-gedeputeerde economische zaken in Brabant weet ik hoe vitaal het bedrijfsleven hier is. Dus ik heb alle vertrouwen in een snel herstel!”
)
)
)