8 april 2020
Een kijkje in de keuken bij de politie in (corona) crisistijd: “Alles wat normaal was, is niet meer.”
Met ruim 63.000 fte is de Nationale Politie de grootste werkgever van Nederland. Zij handhaven de Nederlandse wetten, bewaren de openbare orde en verlenen hulp. Ik ga in gesprek met Ingrid Schäfer-Poels, sinds maart 2018 Politiechef van Eenheid Limburg, over het effect van de coronacrisis op haar organisatie.
Ingrid: “Alles wat normaal is, of was, in de samenleving is niet meer normaal. Scholen zijn dicht, evenementen worden afgelast en mensen zitten veel thuis. Maar ons werk gaat gewoon door. We hebben een vitaal beroep, we zijn nodig en moeten juist nu zichtbaar aanwezig zijn. Natuurlijk bekijken we ook welke werkzaamheden vanuit huis gedaan kunnen worden. Dit ter voorkoming van het spreiden van het virus, vanwege onze taak naar de maatschappij, maar ook vanuit het werkgeversoogpunt, om te voorkomen dat onze medewerkers besmet raken.”
Minder woninginbraken, meer spanningen in de samenleving
Als ik Ingrid vraag of het politiewerk nu door de coronacrisis is veranderd, vertelt ze: “De maatschappij is natuurlijk volkomen stilgelegd, iedereen is zoveel mogelijk thuis. Dat betekent dat er ‘even geen markt is’ voor bijvoorbeeld woninginbraken. Dit is drastisch gedaald. Aan de andere kant hebben we nu juist wel te maken met overlastmeldingen, een deel veroorzaakt door jeugd die zich moeilijker aan de regels houdt. We proberen hen, samen met de gemeente, uit te leggen waarom bepaalde regels gelden, we spreken mensen aan en moeten helaas ook bekeuringen uitdelen. Daarnaast merk je dat mensen veel op elkaars lip zitten nu, waardoor er spanningen binnenshuis kunnen ontstaan die weer uit kunnen monden in huiselijk geweld. We zijn dus met andere dingen (meer) bezig.”
Burgers moeten altijd terug kunnen vallen op de politie. Die druk voel je en dat voelt ook iedere individuele medewerker.
Politiechef Ingrid Schäfer-Poels van Eenheid Limburg
Bescherming tegen gekuch en gespuug
“Kortom, ons werk gaat door en dat kan lang niet allemaal vanuit huis worden gedaan. Het is dus als organisatie belangrijk om flexibel en wendbaar te zijn.” De politie zorgt er dan ook voor dat mensen met voldoende beschermingsmiddelen de straat op kunnen. Daarnaast is geregeld dat collega’s vanuit huis kunnen werken; de politie faciliteert hen hierin optimaal door de nodige hardware te leveren, en zorgt voor veilige verbindingen omdat er veel met vertrouwelijke informatie wordt gewerkt. Ingrid: “Het is een enorme uitdaging om dit op zo’n korte termijn voor zoveel mogelijk collega’s van de Nationale Politie te organiseren.”
Ingrid vervolgt: “Een grote werkgeversverantwoordelijkheid is daarnaast dat we ervoor moeten zorgen dat mijn collega’s die de straat op gaan hun werk veilig kunnen doen. Er zijn burgers die het nodig vinden om naar ons te spugen en daarbij te roepen dat ze corona hebben. Beschermingsmiddelen als mondkapjes, speciale pakken en spuugmaskers zijn van groot belang. Naast deze vitale zaken faciliteren we onze medewerkers ook met adviezen en tips van de bedrijfsarts over thuiswerken, maar ook over vertrouwenswerk en dergelijke. Kortom, we hebben oog voor de mens zelf en mogelijke onrust bij collega’s. Daarnaast onderzoeken we de mogelijkheden of we collega’s toch kunnen testen.”
De politie als steun en toeverlaat
Met een grote organisatie als Eenheid Limburg, met meer dan 3.000 medewerkers in dienst, is er natuurlijk ook het risico dat collega’s ziek worden of te maken krijgen met zieke familieleden. Ze zijn daarom intern ook al snel na de uitbraak van het coronavirus begonnen met het maken van continuïteitsplannen. Iets wat op landelijke schaal wordt afgestemd, omdat de politie overeind moet blijven als iedereen omvalt. Ingrid: “Burgers moeten altijd terug kunnen vallen op de politie. Die druk voel je en dat voelt ook iedere individuele medewerker.”
Er wordt nagedacht over wat te doen wanneer 10, 30 of 50% van de collega’s uitvalt, omdat bepaalde vitale processen toch door moeten blijven lopen en er dan snel keuzes gemaakt moeten worden over wat je wel en niet meer doet. Dat wordt afgestemd met partners als het Openbaar Ministerie, Defensie, GGD en gemeenten. Ingrid: “We kunnen met een druk op de spreekwoordelijke knop alles in werking zetten en iedereen weet dan wat hij of zij moet doen. In het ergste geval, als bijvoorbeeld 50% van de medewerkers uitvalt, kunnen er bijvoorbeeld nog maar een paar bureaus open blijven in Limburg en zullen we bepaalde opsporing noodgedwongen moeten parkeren. Daar moet je je op voorbereiden.”
Natuurlijk lopen we meer gevaar dan iemand met een gemiddelde kantoorbaan, maar dat is inherent aan ons vitale beroep. We doen er dan ook alles aan om onze mensen te beschermen.
Politiechef Ingrid Schäfer-Poels van Eenheid Limburg
Politiemensen zijn wereldverbeteraars
Op dit moment valt het ziekteverzuim binnen Eenheid Limburg gelukkig nog mee. Ingrid: “Het mooie aan mensen die bij de politie werken is dat iedereen voelt dat het ertoe doet wat we doen en iedereen wil er zijn. Politiemensen zijn allemaal een soort van wereldverbeteraars, dat zie je heel duidelijk in deze crisistijd. Mensen zijn er gewoon en zetten die stap vooruit, waar anderen in onze samenleving bang en terughoudend worden.”
Ingrid vervolgt: “Natuurlijk lopen we meer gevaar dan iemand met een gemiddelde kantoorbaan, maar dat is inherent aan ons vitale beroep. We doen er dan ook alles aan om onze mensen te beschermen, maar als een collega een burger met mogelijk corona moet aanhouden, dan voelt dat niet altijd fijn.”
In nauwe samenwerking met de politiek
Ik vraag Ingrid wat er naast bovenstaande zaken nog meer op haar agenda staat. Ze vertelt dat ze onderdeel uitmaakt van diverse crisisteams, zoals het beleidsteam van Limburg, waar ze op bestuurlijk niveau vanuit de politie aansluit samen met de Regioburgemeesters, GGD, Openbaar Ministerie, Defensie en gemeenten. Samen stemmen ze af wie wat doet, wat er speelt en bespreken ze de gezamenlijke (nood-)maatregelen en bijvoorbeeld het verbieden van de verschillende grote evenementen. Ook worden hier afspraken gemaakt rondom handhaving. Ingrid: “De deelnemende organisaties van het crisisteam hebben vervolgens weer interne crisisteams die per organisatie uitwerken wat regionaal is besloten.”
Ook landelijk maakt Ingrid onderdeel uit van een groep met collega-politiechefs voor de landelijke afstemming, zodat er zoveel mogelijk één lijn getrokken wordt. Ingrid: “De korpsleiding zit op haar beurt weer met de ministers om tafel voor overleg. Voordat er een landelijke persconferentie gegeven wordt zijn wij op de hoogte en kunnen we dit verder uitwerken en ernaar handelen. Anderzijds geven de politiechefs ook input over wat wel of juist niet werkt. Ook dat komt bij de besluitvormers op tafel. Dat werkt echt fantastisch en daar ben ik erg blij mee.”
Ik vraag Ingrid of ze hier een voorbeeld van kan noemen. “Neem Limburg, met 351 km buitengrens met België en Duitsland. De eerste coronahaard die echt in de buurt kwam zat in Heinsberg, net over de grens in Duitsland. In Den Haag heeft men een minder goed beeld over op welke schaal Nederlanders naar Duitsland gaan voor de boodschappen of om te tanken. Of dat er Nederlanders, en dus ook politiemensen, in die contreien wonen. Door hen hierin mee te nemen kunnen we de juiste maatregelen treffen.”
Intern zie je dat de zingeving opborrelt, maar ook van de burgers ontvangen we steeds meer erkenning. Zo kregen collega’s afgelopen weekend in het park duimen omhoog en applaus van burgers.
Politiechef Ingrid Schäfer-Poels van Eenheid Limburg
De crisis toch nog ergens goed voor
Ik hoor om me heen steeds vaker positieve geluiden van mensen over ‘anders’ werken in deze tijd, en innovatie. Is dat ook aan de orde bij de politie? Ingrid: “Zeker! Er was best wat weerstand met betrekking tot thuiswerken, de toepassing van nieuwe technologie en videoconferencing, maar als ik nu kijk naar het gemak waarmee we dat momenteel doen, zijn we er al best aan gewend. Het is ook een stuk efficiënter. Dat zijn dingen die ik graag wil vasthouden na de crisis en daar ben ik niet de enige in. Zo is de crisis hopelijk op langere termijn niet alleen negatief.”
“Ook op het gebied van innovatie maken we stappen,” vervolgt Ingrid. “De politie is best een traditionele organisatie. We hadden al wat stappen gezet, maar je merkt dat door de crisis ontwikkelingen in een stroomversnelling komen en makkelijker geaccepteerd worden. Het gebruik van drones is daar een mooi voorbeeld van.”
Duimen en applaus
Een ander ding dat Ingrid mooi vindt is de waardering voor het politievak. “Intern zie je dat de zingeving opborrelt, maar ook van de burgers ontvangen we steeds meer erkenning. Zo kregen collega’s afgelopen weekend in het park duimen omhoog en applaus van burgers, omdat ze in het park aanwezig waren en groepjes aanspraken. Dat zijn we natuurlijk niet gewend en dat is wel iets heel moois dat je nu ziet gebeuren.”
Een beroep op loyaliteit
Ik vraag Ingrid of ze al voor duivelse dilemma’s heeft gestaan. Ingrid: “Ik sta aan het hoofd van een grote eenheid en ik verwacht van mijn mensen dat ze, ondanks hun persoonlijke zorgen of twijfels, de straat op gaan. Daar waar andere mensen een stap terug (moeten) zetten, moeten wij een stap vooruit zetten. Dat weet je als je bij de politie gaat werken. Maar het zijn wel spannende en onzekere tijden. Collega’s kunnen geen anderhalve meter afstand houden samen in een politieauto en op straat weten we niet wie ze tegenkomen of in welke situatie ze terechtkomen. Geen dilemma misschien, maar ik moet wel een beroep doen op de loyaliteit van de medewerkers. Dat is lastig en komt heel dichtbij.”
Het is heel belangrijk om na te denken over de crisis ná de crisis. Wij hebben daar een speciaal beleidsteam voor opgesteld. Na deze crisis komen er namelijk weer nieuwe uitdagingen.
Politiechef Ingrid Schäfer-Poels van Eenheid Limburg
De crisis ná de crisis
Als laatste vraag ik Ingrid of ze nog tips heeft voor andere organisaties of bedrijven met betrekking tot de coronacrisis. Ze drukt nogmaals op het hart hoe belangrijk het is om een gedegen continuïteitsplan klaar te hebben liggen, ook al hoop je dat het niet zover komt. Het is belangrijk na te denken over de vitale processen die door moeten lopen en wat je minimaal nodig hebt om dit te organiseren.
Ingrid: “Daarnaast is het heel belangrijk om na te denken over de crisis ná de crisis. Wij hebben daar een speciaal beleidsteam voor opgesteld. Na deze crisis komen er namelijk weer nieuwe uitdagingen, zoals landelijke en lokale evenementen die wellicht ‘ingehaald’ worden, gemaakte overuren die nog opgenomen moeten worden en medewerkers die ineens allemaal tegelijk nog op vakantie willen. Hoe ga je dan om met verlof en met welke juridische regelingen heb je te maken?”
“Voor de politie geldt daarnaast nog dat het personeel gecertificeerd moet zijn. Zij moeten specifieke sport- en schiettesten binnen bepaalde tijd behalen om gecertificeerd de straat op te gaan. Iets wat op dit moment nagenoeg stilligt vanwege de fysieke component. Maar ook afspraken met het Openbaar Ministerie rondom het aantal onderzoeken dat je binnen een periode afgerond moet hebben als politie zijnde. Dat lijkt nu ver weg, maar als ik daar pas in september over na ga denken, ben ik te laat. Het is dus slim om daar vast bij stil te staan en over na te denken. Als je medewerkers hebt waarvan de werkzaamheden nu opdrogen vanwege de crisis, kun je hen nu ook inzetten om over dergelijke vraagstukken na te denken met elkaar.”
Blijven investeren
Maar, er is één ding dat volgens Ingrid met stip op één staat: blijf investeren in je mensen. “Juist nu! Zorg voor alternatieve vormen van contact en laat zien dat je er bent. In ons geval betekent dit ook sociale en psychische opvang organiseren waar nodig. Maar het zit ook in de kleine dingen: zo ontvingen al onze collega’s afgelopen zaterdag een kaartje met chocolade in de brievenbus! Een klein gebaar, maar wel héél belangrijk!”