28 april 2020
Niet antwoorden, maar vragen moeten leidend zijn bij herinrichting Nederlandse samenleving
De roep om een nieuwe inrichting van de Nederlandse samenleving na corona is groot. Wetenschappers en experts buitelen over elkaar heen om de toekomst van Nederland te voorspellen. Hun persoonlijke voorkeuren blijven daarbij nauwelijks achterwege. Voorspellingen komen echter maar zelden uit. En hoewel iedereen haar particuliere mening mag verkondigen, gaat het er in deze tijd vooral om dat we collectief tot een nieuwe inrichting van Nederland komen. Voor definitieve antwoorden is het daarbij nu nog veel te vroeg. Vroegtijdige antwoorden kunnen alleen maar polariserend werken, terwijl verbinding nu noodzakelijk is. Om gezamenlijk tot een nieuwe inrichting van onze samenleving te komen, zouden daarom vooral vragen centraal moeten staan. We noemen er hier drie.
Allereerst: in hoeverre zijn we bereid om economische efficiëntie op te geven voor een schokbestendigere samenleving? Ons huidige economische verkeer is sterk geïnternationaliseerd. Internationale waardeketens zorgen ervoor dat producten tegen de laagst mogelijke kosten worden geproduceerd, maar maken in een crisis als deze pijnlijk duidelijk hoe afhankelijk we zijn van wat er elders gebeurt. Efficiëntie en schokbestendigheid hebben allebei hun voordelen; de vraag is in hoeverre we de één willen opofferen voor de ander.
Uit de geschiedenis blijkt dat momenten van crisis omslagpunten vormen. Keuzes die dan worden gemaakt, hebben nog lange tijd consequenties voor de samenleving. Nu overhaast antwoorden formuleren is daarom onverstandig.
Jesse Groenewegen en Sjoerd Hardeman
De tweede vraag luidt in hoeverre we welvaart die niet zomaar tot uitdrukking komt in euro’s blijvend anders gaan waarderen. De crisis maakt de behoefte van mensen aan sociaal contact en gemeenschapszin duidelijk. Gaan we daar nu ook blijvend meer waarde aan hechten, of keren we terug naar het individualisme van voor de crisis? Verder is de waardering voor vitale beroepen in deze crisis groot. Vrijwel niemand zal durven beweren dat zorgprofessionals en politiemensen níet cruciaal zijn voor het functioneren van onze samenleving. Maar houdt deze overtuiging ook stand wanneer het virus geen directe dreiging meer vormt, of gaan we dan weer over tot de orde van de dag?
En de derde vraag die we gezamenlijk moeten beantwoorden, is in hoeverre we als individuen bereid zijn onze keuzes door anderen te laten bepalen. De overheid heeft op gigantische schaal ingegrepen in de economie. Dat deze maatregelen in het vooruitzicht van gezondheidscatastrofes worden genomen, roept de vraag op of deze lijn wordt doorgezet als het bijvoorbeeld gaat om de aanpak van klimaatverandering. Wordt dit overheidsingrijpen het nieuwe normaal en zijn we bereid individuele vrijheden voortaan aan het collectieve belang te onderwerpen? Of stellen we in de toekomst de individuele wensen van mensen voorop en nemen we de mogelijk negatieve consequenties daarvan voor lief?
Uit de geschiedenis blijkt dat momenten van crisis omslagpunten vormen. Keuzes die dan worden gemaakt, hebben nog lange tijd consequenties voor de samenleving. Nu overhaast antwoorden formuleren is daarom onverstandig. Beter is het om nu een gedegen zoekproces te starten. Want zoals ook iedere wetenschapper en expert weet, begint het vinden van de juiste antwoorden met het stellen van de juiste vragen.